Κρίνοντας από την ικανότητα του δέρματος να επουλώνει τις πληγές του, αλλά και από το γεγονός ότι τα νύχια και τα μαλλιά μας μακραίνουν, αντιλαμβανόμαστε ότι κάποια κύτταρα του σώματός μας συνεχώς ανανεώνονται. Πόσοι από εμάς, όμως, γνωρίζουμε ότι η ανανέωση αποτελεί βασικό στοιχείο των περισσοτέρων ιστών του ανθρώπινου οργανισμού;
Ας γνωρίσουμε 10 σημεία του σώματός μας που βρίσκονται σε συνεχή διαδικασία αναγέννησης, καθώς και τον ρυθμό ανασχηματισμού τους.
Αναγέννηση = καλύτερη λειτουργία
Κάθε ιστός του σώματός μας (π.χ. οι πνεύμονες, το συκώτι, το έντερο) επιτελεί εξειδικευμένες λειτουργίες, οι οποίες οδηγούν στην αναπόφευκτη φθορά και καταστροφή του. Έτσι, λοιπόν, η αντικατάσταση των ιστών αυτών μέσω της ανανέωσης των κυττάρων τους κρίνεται απαραίτητη και εξυπηρετεί τη συνέχεια της σωστής λειτουργίας τους. Σύμφωνα με τους ειδικούς, κάθε κύτταρο του σώματος έχει διαφορετικό ρυθμό ανανέωσης από τα υπόλοιπα, ενώ η διαδικασία αναγέννησής τους διαφέρει ανάλογα με την ηλικία, τη φυλή και τη γενικότερη φυσική κατάσταση του οργανισμού. Μάλιστα, όταν υπάρχει απόλυτη ανάγκη, ο ρυθμός ανανέωσης των ιστών γίνεται με πιο γρήγορους ρυθμούς από το φυσιολογικό. Για παράδειγμα, σε περιπτώσεις αναιμίας, τα ερυθρά αιμοσφαίρια αναπληρώνονται σε λιγότερο από 120 ημέρες, ενώ το καλοκαίρι η ανανέωση του δέρματος επιταχύνεται για την καλύτερη προστασία του από τον ήλιο.
Νέο αίμα κάθε 120 ημέρες
Τα ερυθρά αιμοσφαίρια, τα οποία παράγονται στον μυελό των οστών και έχουν ως βασική τους λειτουργία τη μεταφορά οξυγόνου από τους πνεύμονες προς όλους τους ιστούς του σώματος, καθώς και την απομάκρυνση των άχρηστων συστατικών από αυτούς, ζουν κατά μέσο όρο 4 μήνες.
Στομάχι 2 εβδομάδων
Τα επιθηλιακά κύτταρα του βλεννογόνου του στομάχου υφίστανται μεγάλη φθορά λόγω της διαδικασίας της πέψης και γι’ αυτό αντικαθίστανται από νέα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Χάρη σε αυτήν την αναγεννητική ικανότητα των κυττάρων, ο βλεννογόνος ανανεώνεται περίπου κάθε 15 ημέρες.
Καινούργιο συκώτι σε 5 μήνες
Το συκώτι, χάρη στο γεγονός ότι τροφοδοτείται με αίμα πλούσιο σε οξυγόνο, ανανεώνεται κατά προσέγγιση κάθε 150 ημέρες. Στην περίπτωση, βέβαια, της χρόνιας κατάχρησης αλκοόλ, το συκώτι δεν αντικαθίσταται από νέα λειτουργικά κύτταρα, αλλά από ουλώδη ανώφελο ιστό (ίνωση), με αποτέλεσμα σταδιακά να αχρηστεύεται. Πρόκειται για την κίρρωση του ήπατος, γνωστή πάθηση που προκαλεί μη αναστρέψιμες βλάβες στο συκώτι και η οποία μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στον θάνατο.
Με γεια τους… πνεύμονες!
Οι πνεύμονες διαθέτουν μια μεγάλη ποικιλία κυττάρων, τα οποία ανανεώνονται με διαφορετικούς ρυθμούς. Οι κυψελίδες, που εξυπηρετούν την ανταλλαγή οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα, έχουν μια σταθερή περίοδο αναγέννησης που διαρκεί ένα χρόνο. Αντίθετα, τα επιθηλιακά κύτταρα, που βρίσκονται στην επιφάνεια των πνευμόνων, ανανεώνονται κάθε 2-3 εβδομάδες. Το εμφύσημα, μια χρόνια προοδευτική πάθηση των πνευμόνων, μπορεί να ακυρώσει την αναγεννητική τους ιδιότητα.
Νέο έντερο σε λίγες ημέρες
Τα επιθηλιακά κύτταρα που καλύπτουν την εσωτερική επιφάνεια του εντέρου και τα οποία το βοηθούν να απορροφήσει τα θρεπτικά συστατικά των τροφών έχουν διάρκεια ζωής μόλις λίγων ημερών. Οι ειδικοί, λοιπόν, εξηγούν ότι η ανανέωσή τους επηρεάζεται από πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες, οι πιο σημαντικοί από τους οποίους είναι οι διατροφικές μας συνήθειες, η συχνότητα των κενώσεων, καθώς και η χρήση αντιβιοτικών.
Καλορίζικος ο εγκέφαλος
Σε αντίθεση με την αντίληψη που επικρατούσε παλαιότερα, σήμερα γνωρίζουμε ότι ο εγκέφαλος διατηρεί έναν μεγάλο βαθμό πλαστικότητας σε κάθε ηλικία. Αυτό σημαίνει ότι δημιουργεί καινούργια κύτταρα ακόμη και στους ηλικιωμένους ή τους πάσχοντες από κάποια νευροεκφυλιστική πάθηση (π.χ. τη νόσο Αλτσχάιμερ). Ειδικότερα, ο οσφρητικός βολβός, που ελέγχει την αίσθηση της όσφρησης, και ο ιππόκαμπος, που σχετίζεται με τη μνήμη και τη μάθηση, είναι δύο περιοχές του εγκεφάλου που αναγεννώνται.
Καινούργια οστά κάθε δεκαετία
Οι ειδικοί δεν μπορούν να προσδιορίσουν με ακρίβεια τον ρυθμό ανανέωσης των οστών, ακριβώς επειδή η διαδικασία δεν είναι ορατή, ωστόσο γνωρίζουν ότι η ηλικία τους δεν ξεπερνά τα 10 χρόνια. Σχεδόν κάθε δεκαετία τα παλιά οστά διασπώνται από κύτταρα που ονομάζονται οστεοκλάστες και αντικαθίστανται από νέα οστά, που δημιουργούν τα κύτταρα που ονομάζονται οστεοβλάστες. Η μία κατηγορία κυττάρων δεν αντικαθιστά την άλλη, ωστόσο αυτή που υπερισχύει επηρεάζει την κατάσταση του σκελετού. Στη μέση ηλικία, η διαδικασία ανανέωσης επιβραδύνεται σημαντικά, με αποτέλεσμα τα οστά να γίνονται πιο λεπτά και να εμφανίζονται προβλήματα οστεοπενίας και οστεοπόρωσης.
Οι κάλυκες που αναγεννώνται
Οι γευστικοί κάλυκες, που αποτελούν τα αισθητήρια όργανα της γεύσης και οι οποίοι εκτός από τη γλώσσα βρίσκονται στον ουρανίσκο και τον φάρυγγα, διαθέτουν αισθητικά κύτταρα που ανανεώνονται κατά μέσο όρο κάθε βδομάδα. Η αντικατάστασή τους από καινούργια επηρεάζεται από το κάπνισμα, καθώς και από την ύπαρξη λοιμώξεων.
Νεανική επιδερμίδα σε 15 ημέρες
Η έκθεση στον ήλιο, στη ρύπανση και σε διάφορες χημικές ουσίες, το κάπνισμα και η κακή διατροφή επιβαρύνουν καθημερινά το δέρμα μας, που αποτελεί και το μεγαλύτερο όργανο στο σώμα μας. Η προστασία του από όλους αυτούς τους παράγοντες γίνεται με την ανανέωση των κυττάρων της επιδερμίδας, η οποία επαναλαμβάνεται κάθε 15 ημέρες. Με την πάροδο του χρόνου, η παραγωγή της ελαστίνης και του κολλαγόνου -των δύο δομικών συστατικών του δέρματος- μειώνεται και επομένως η διαδικασία ανάπλασής του επιβραδύνεται.
Ανανέωση από την κορυφή μέχρι τα νύχια
Με δεδομένο ότι τα νύχια μεγαλώνουν περίπου 3-4 χιλιοστά τον μήνα, η πλήρης ανάπλαση ενός νυχιού στα δάχτυλα του χεριού ολοκληρώνεται σε 5-6 μήνες, ενώ για το μεγάλο δάχτυλο του ποδιού απαιτούνται 14-18 μήνες. Σε γενικές γραμμές, πάντως, τα νύχια μεγαλώνουν 3 φορές πιο γρήγορα στα χέρια και η εξήγηση βρίσκεται στο γεγονός ότι τα χρησιμοποιούμε περισσότερο και επομένως η αναπαραγωγή της κεράτινης στιβάδας σε αυτά γίνεται με γρήγορο τρόπο, ώστε να προστατεύεται καλύτερα το δέρμα. Σε ό,τι αφορά τα μαλλιά, η ζωή μιας τρίχας στις γυναίκες με μακριά μαλλιά ανέρχεται στα 6 χρόνια (μεγαλώνει 1 εκ. κάθε μήνα), ενώ στους άνδρες στα 3 χρόνια. Στο τελευταίο της στάδιο, η τρίχα πέφτει, ωστόσο η ρίζα της εξακολουθεί να υπάρχει και ύστερα από ένα χρονικό διάστημα γεννιέται νέα τρίχα.
Οι ελπίδες στα βλαστοκύτταρα
Η θεραπεία με τα βλαστοκύτταρα δίνει τη δυνατότητα στους επιστήμονες να επιτύχουν την αναγέννηση όλων των ιστών, ακόμη και της καρδιάς, των αρθρώσεων και των νεύρων που δεν μπορούν να ανανεωθούν και οι οποίοι, όταν υφίστανται βλάβη, δεν αντικαθίστανται από νέα λειτουργικά κύτταρα, αλλά από ουλώδη ιστό, που δεν έχει καμία λειτουργική αξία. Τα βλαστοκύτταρα είναι κύτταρα που βρίσκονται σε αρχικό στάδιο, τα οποία μπορούν να εξειδικευθούν σε οποιαδήποτε λειτουργία χρειάζεται ο οργανισμός (μυϊκή, αναπνευστική κ.λπ.).
Τα κύτταρα που δεν ανανεώνονται
Ελάχιστα σημεία του σώματός μας παραμένουν αμετάβλητα σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας και πρόκειται για τα εξής:
* Την παρεγκεφαλίδα, περιοχή του εγκεφάλου που βρίσκεται στο πίσω μέρος του κεφαλιού και, μεταξύ άλλων, εμπλέκεται στον έλεγχο της κίνησης. H ανάπτυξή της ολοκληρώνεται μερικούς μήνες μετά τη γέννηση και δεν ανανεώνεται ξανά.
* Τα οπτικά νεύρα, με μοναδική εξαίρεση τον κερατοειδή χιτώνα.
* Τα δόντια.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ τον κ. ΣΤΕΛΙΟ ΔΕΡΜΙΤΖΑΚΗ, ειδικό παθολόγο, και την κ. ΟΛΓΑ ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ, γνωστική νευροψυχολόγο στο Ιατρείο Μνήμης του «Υγεία».
