Στην κορυφή του όρους Κάκαβος στη Λήμνο, μέσα σε μια σπηλιά, ανάμεσα στα επιβλητικά βράχια, βρίσκεται η Παναγία η Κακαβιώτισσα, η μοναδική εκκλησία χωρίς σκεπή στον κόσμο. Ακόμα ένας λόγος για να επισκεφθεί κανείς το όμορφο νησί του βόρειου Αιγαίου
Αν βρεθείτε στη Λήμνο την εβδομάδα της Λαμπρής θα έχετε την ευκαιρία να παρακολουθήσετε μια ιδιαίτερη λειτουργία που λαμβάνει χώρα μόνο μια φορά το χρόνο, την Τρίτη του Πάσχα, στην κορυφή του όρους Κάκαβος, μέσα σε μια δυσπρόσιτη σπηλιά που «αγκαλιάζει» την Παναγία την Κακαβιώτισσα, τον μοναδικό ασκεπή χριστιανικό ναό στον κόσμο κι ένα από τα πιο όμορφα ξωκλήσια της Ελλάδας.
Η σπηλιά βρίσκεται σε ιδανική θέση για ερημίτες. Κατά τη βυζαντινή περίοδο πιθανότατα φιλοξένησε παλαιοχριστιανικό ναό και ερημίτες. Ακόμα και σήμερα σε μια διπλανή μικρή σπηλιά συναντά κανείς ίχνη ανθρώπων, που πηγαίνουν στη σπηλιά για να απομονωθούν και να προσευχηθούν, ενώ υπάρχουν κονσέρβες, πνευματικά χριστιανικά βιβλία και στρωσίδια.
Κατάλοιπο ενός εκ των πολλών αγιορείτικων μετοχίων της Λήμνου, το ξωκλήσι είναι γνωστό από το 1305, όταν μοναχοί από τον Άγιο Ευστράτιο που ανήκαν στη μονή Μεγίστης Λαύρας, εγκαταστάθηκαν εκεί για να προστατευθούν από επιδρομές Τούρκων, κι έτσι το περιήλθε στην ιδιοκτησία της μονής. Οι μοναχοί ασκήτευαν στις γύρω σπηλιές του βουνού κι έχτισαν το ναΐσκο για να λειτουργούνται. Καθώς όμως οι παλιοί πέθαναν και καινούργιοι δεν ερχόντουσαν, ο τελευταίος που έμεινε αποφάσισε να εγκαταλείψει το νησί και να πάει στο Άγιο Όρος. Πριν φύγει, βρήκε ένα Λημνιό από την οικογένεια Μουμτζή, που είχε τη μάντρα του εκεί κοντά, και του εμπιστεύτηκε την εικόνα της Παναγίας, το «Ρόδον το αμάραντον». Ο μοχαχός ζήτησε από το βοσκό να ανεβάζει την εικόνα στο ναό κάθε Λαμπροτρίτη για να λειτουργείται, όπως και συμβαίνει μέχρι σήμερα.
Ιδανική περιπατητική διαδρομή
Ανεξαρτήτως αν βρεθείτε στην περιοχή τη μέρα της λειτουργίας ή όχι, πρόκειται για ένα σημείο σπάνιας ομορφιάς που αξίζει να επισκεφθεί κανείς, ενώ η ίδια η διαδρομή χαρακτηρίζεται ως ιδανική από τους περιπατητές. To μετόχι της Παναγίας της Κακαβιώτισσας βρίσκεται κοντά στο ερειπωμένο πια χωριό Ζεματά ή Ζυματά στη περιοχή του Κοντιά, στο τέλος ενός εύκολα προσβάσιμου μονοπατιού, 4 μόλις χιλιόμετρα από τη Μύρινα.
Η μετάβαση για την αφετηρία του μονοπατιού γίνεται με οχήματα κάθε τύπου. Ο δρόμος είναι σε καλή κατάσταση με καλή σήμανση και η πρόσβαση είναι εύκολη. Ένας χωμάτινος δρόμος καταλήγει σε αδιέξοδο και από εκείνο ακριβώς το σημείο ξεκινά το μονοπάτι που οδηγεί στο ξωκλήσι. Το στενό πέρασμα είναι σε καλή κατάσταση και προσφέρεται για έναν όμορφο περίπατο. Το πρώτο χιλιόμετρο είναι ελαφρώς ανηφορικό και ίσως δυσκολέψει τους μη ασκούμενος. Παρ’ όλα αυτά το μονοπάτι ενδείκνυται για όλες τις ηλικίες.
Κατά την τριαντάλεπτη περίπου διαδρομή τους περιπατητές συντροφεύουν μυρωδιές από θυμάρι και άγρια βότανα, ενώ οι πιο τυχεροί ίσως έρθουν αντιμέτωποι με κάποιο από τα 40.000 αγριοκούνελα της Λήμνου.
Το τελευταίο και δυσκολότερο κομμάτι της διαδρομής είναι μερικές δεκάδες πετρόχτιστα σκαλιά μέχρι το κρυμμένο εκκλησάκι. Το θέαμα όμως που αντικρίζει κανείς είναι πρωτόγνωρο και αποζημιώνει τη μικρή αυτή δυσκολία. Ο ναΐσκος μοιάζει με ημιτελές έργο. Τα ασβεστωμένα τοιχώματα του βρίσκονται στην εσοχή του βράχου, που μοιάζει με μικρή σπηλιά. Δεν υπάρχει τρούλος στο ξωκκλήσι. Αντ’ αυτού, τη θέση του κατέχει η οροφή της εσοχής.
Στο εσωτερικό του ναού υπάρχουν πολλές εικόνες και τάματα όμως η εικόνα της Παναγίας της Κακαβιώτισσας, φυλάσσεται εδώ και πάρα πολλά χρόνια από την οικογένεια Μουμτζή στο γειτονικό χωριό Κοντιά. Μόνο καάθε Τρίτη της Λαμπρής που λειτουργεί το ξωκλήσι οι φύλακες της εικόνας την ανεβάζουν στο ναό ώστε να γίνει η λειτουργία.
Η θέα από την Παναγιά την Κακαβιώτισσα είναι εντυπωσιακή. Αλλά για τους επίδοξους φωτογράφους του προσκυνήματος, ιδανικό σημείο για λήψη είναι ο απέναντι βραχώδης όγκος του όρους Κάκαβος.
